GIS

امروزه اکثر دستگاه‌های دولتی و خصوصی به منظور پردازش داده‌های مکانی و توصیفی خود با هدف برنامه ریزی و مدیریت بهینه محیط‌های شهری از فناوری GIS استفاده می‌نمایند. مدیریت مکانی و زمانی جمعیت و به دنبال آن خدمات بهینه به جامعه شهری از طریق مسیریابی بهینه، مدیریت شبکه‌های ارتباطی جاده‌ای، سازماندهی سیستم حمل و نقل و کنترل هوشمند ترافیک، مدیریت بحران‌های محیطی ناشی از حوادث طبیعی، تهیه نقشه‌های پارک و فضای سبز شهری و تهیه نقشه‌های مناطق امن و پرخطر از لحاظ میزان جرم و جنایت، از جمله قابلیت‌های سیستم اطلاعات جغرافیایی در شهرها است.

در دهه‌های گذشته به دلیل افزایش تصاعدی جمعیت جوامع شهری و بالارفتن ظرفیت‌های تولیدی ، نحوه استفاده از منابع شهری نیز دگرگون شده و از این رهگذر میزان آسیب‌ها به قلمروهای محیطی بسیار افزایش یافته است. با این تفاسیر ، GIS از مهمترین گزینه‌های راهبردی در مراقبت از قلمروهای شهری محسوب می‌شود.

کاربرد در شناسایی بافت‌های فرسوده

امروزه، وجود گستره ای وسیع و فراگیر از بافت‌های فرسوده در شهرها یکی از مهمترین مشکلات پیش روی مدیریت شهری محسوب می‌شود. در ابعاد متنوع کالبدی و عملکردی ، محیط زیستی و اجتماعی یکی از تازه‌ترین دستاوردها در عرصه نظریات شهرسازی تحت عنوان ” گردشگری پایدار” در رابطه با مقوله نوسازی و احیاء بافت‌های فرسوده مطرح شده است. بافت فرسوده به بافت‌های فیزیکی شهری اطلاق می‌شود که در داخل محدوده شهر و یا حاشیه آن شکل گرفته و به دلیل قدمت و یا نبودن برنامه توسعه و نظارت فنی ، شکل گیری چنین محیط‌هایی امروزه هماهنگ با نیازهای جوامع شهری نمی‌باشد.

چگونگی مواجهه با مقوله پیچیده و چند وجهی بافت‌های فرسوده از جمله مسائلی است که می‌توان دیدگاه‌های مرتبط را در محیط GIS مطرح ساخت. اما پیش از آن لازم است که بعضی از ویژگی‌های ساختاری بافت‌های فرسوده نظیر عمر ابنیه، نوع مصالح، زیرساخت‌های شهری و … مورد توجه خاص قرار گیرد. همچنین مسئله جمعیت‌پذیری بافت‌هایی که در حریم گسل‌ها، مسیر قنات‌ها و رودخانه‌ها توسعه پیدا نموده‌اند و نیز بافت‌های روستایی و درون شهری از دیگر مسائلی هستند که در تعیین بافت‌های فرسوده باید مطرح گردند.

کاربرد در مدیریت آلودگی هوای شهرها

آلودگی هوا یک مسئله جدی در شهرها بزرگ محسوب می‌شود. در چند دهه گذشته ، رشد و توسعه پدیده شهر نشینی عواقب منفی زیادی به دنبال داشته است. افزایش جمعیت و انبوه وسایل نقلیه و گسترش شهرها ، از نتایج رشد و توسعه شهرنشینی است که باعث ظهور معضلات پیچیده و قابل توجهی برای شهروندان شده است GIS، کارایی بالایی در جمع آوری، مدل سازی، اصلاح، تحلیل و نمایش داده‌های مرتبط با آلودگی هوا دارد.

گستردگی استفاده از این نوع مدل‌ها توسط اغلب متخصصان نشان دهنده اهمیت این موضوع در روند حل معضلات مربوط به آلودگی هوا در محیط GIS می‌باشد. به منظور پیش بینی میزان تمرکز یک یا دو گونه از آلاینده‌ها در زمان و مکانی خاص، مدل‌هایی از کنترل کیفی هوا مورد استفاده قرار می‌گیرند. این مدل‌ها از مهمترین ابزارهای برنامه ریزی مدیریت کنترل کیفی هوای شهری محسوب می‌شوند.

مدل سازی، قابلیت لازم جهت کنترل کیفی فعلی و آتی هوا ، ارزیابی و تصمیم گیری آگاهانه در خصوص آن را فراهم می‌آورد. به همین جهت مدل‌های کنترل کیفی هوا نقش مهمی در فراهم آوردن اطلاعات لازم برای برنامه ریزی بهتر جهت تنظیم وضعیت هوا ایفا می‌نماید. معمولا یک سیستم کارآمد تعیین کیفیت هوا می‌باید قادر به ارائه اطلاعات کافی به مراجع مربوط در خصوص روندهای فعلی و احتمالی آتی هوا در سراسر منطقه تحت پوشش باشد ، تا امکان ارزیابی میزان و نوع آلودگی جهت مدیریت کیفی هوا فراهم شود. در حال حاضر ، مدل‌سازی یکپارچه با استفاده از GIS جهت ترسیم آلودگی ناشی از خودروها در ترکیب با سایر عناصر ترافیک برای ارائه یک مدل زیست محیطی برای کنترل سلامت شهری می‌تواند مفید واقع شود.

امروزه سیستم اطلاعات جغرافیایی به علت قابلیت تقریباً منحصر به فرد اتصال اطلاعات مکانی به اطلاعات توصیفی به راحتی جای خود را در میان سایر علوم باز کرده است و توانسته در کنار سایر برنامه‌های تخصصی ایجاد پایگاه اطلاعاتی به عنوان یک فناوری توانمند و کارآمد در فرایند تشکیل بانک های اطلاعاتی شهری به شمار رود.