شعبه دانشکده جغرافیا

معرفی شعبه
مرکز نوآوری دانشکده جغرافیای دانشگاه تهران(G4)، اولین مرکز نوآوری در زمینه علوم جغرافیایی در کشور می باشد. شکل گیری این مرکزنوآوری با انعقاد تفاهم نامه بین دانشکده جغرافیای دانشگاه تهران و پارک علم و فناوری در سال ۱۳۹۹آغاز شد و با انجام عملیات عمرانی برای احداث یک فضای کار اشتراکی ادامه یافت. سپس در فروردین ماه سال ۱۴۰۰ در حضور معاون علمی ریاست جمهوری، رئیس دانشگاه تهران، معاون پژوهشی دانشگاه تهران و رئیس پارک علم و فناوری افتتاح گردید. این فضای کار اشتراکی در طبقه ششم ساختمان شماره دو دانشکده جغرافیا واقع شده و در حال حاضر پذیرای ده گروه فناور می باشد که شامل دانشجویان دانشکده جغرافیا و گروه هایی از خارج از دانشکده می باشند. همچنین یک مرکز مشاوره تیم های استارتاپی برای راهنمایی دانشجویان دانشکده جغرافیا در کنار این مرکز راه اندازی شده است تا دانشجویان صاحب ایده بتوانند با توان بیشتری وارد بازار های کسب کار شوند. در ایجاد این مرکز از توانمندی های بخش خصوصی نیز استفاده شده است.
موضوعات و زمینه‌های تخصصی فعالیت مرکز شامل GIS، آب و هواشناسی و تحلیل فضایی می‌باشد. جهت مشاهده اطلاعات بیشتر کلیک کنید. (لطفا اطلاعات ذیل در یک صفحه جداگانه آورده شود و به این بخش لینک داده شود)
– GIS
سیستم های اطلاعات جغرافیایی یکی از ابزارهای مهم در انجام تحلیل های جغرافیایی می باشد که شامل سخت افزار، نرم افزار، داده و کاربردها است که قادر می باشد داده های مکانی را به صورت رقومی اخذ، نگهداری، بازیابی، مدل سازی و تجزیه و تحلیل نموده و به طور متنی و گرافیکی ارائه نماید. به بیانی دیگر GIS قادر است فضای جغرافیایی را عینیت بخشد، روابط سیستمی را در یک فضای واقعی به طور دقیق تعریف نماید و انسان را در بهره گیری از فضا یاری دهد.
نمونه های موردی از کاربردهای GIS شامل موارد زیر می باشد:
• مدیریت تناسب مکان برای برنامه ریزی شهری
• تحلیل تصادفات جاده ای
• مدیریت آب آبیاری زمین های کشاورزی
• سامانه دانش پایه برای مقاصد و استفاده های نظامی
• سامانه اطلاعات گردشگری
با بهره گیری از GIS می توان منابع غیرمتجانس را تجمیع نموده و داده های مکانی و خصیصه های مرتبط را همزمان تجزیه و تحلیل نمود. از مهمترین فناوری ها است که از طریق آن امکان آشکار سازی روابط نهان و بارزسازی مصور مهیا می شود.
چشم انداز و دورنمای آینده
فناوری سیستم های اطلاعات جغرافیایی به سرعت در حال دگرگونی است و از قالبی که بیشتر رایانه ای است به سمت کاربرد و از یک سامانه مبتنی بر رایانه رومیزی به سوی رایانه های دستی در حال حرکت است.
تجربه ها و کاربردها
امروزه اکثر دستگاه های دولتی و خصوصی به منظور پردازش داده های مکانی و توصیفی خود با هدف برنامه ریزی و مدیریت بهینه محیط های شهری از فناوری GIS استفاده می نمایند. مدیریت مکانی و زمانی جمعیت و به دنبال آن خدمات بهینه به جامعه شهری از طریق مسیریابی بهینه، مدیریت شبکه های ارتباطی جاده¬ای، سازماندهی سیستم حمل و نقل و کنترل هوشمند ترافیک، مدیریت بحران های محیطی ناشی از حوادث طبیعی، تهیه نقشه های پارک و فضای سبز شهری و تهیه نقشه های مناطق امن و پرخطر از لحاظ میزان جرم و جنایت، از جمله قابلیت های سیستم اطلاعات جغرافیایی در شهرها است.
در دهه های گذشته به دلیل افزایش تصاعدی جمعیت جوامع شهری و بالارفتن ظرفیت های تولیدی ، نحوه استفاده از منابع شهری نیز دگرگون شده و از این رهگذر میزان آسیب ها به قلمروهای محیطی بسیار افزایش یافته است. با این تفاسیر ، GIS از مهمترین گزینه های راهبردی در مراقبت از قلمروهای شهری محسوب می شود.
کاربرد در شناسایی بافت های فرسوده
امروزه، وجود گستره ای وسیع و فراگیر از بافت های فرسوده در شهرها یکی از مهمترین مشکلات پیش روی مدیریت شهری محسوب می شود. در ابعاد متنوع کالبدی و عملکردی ، محیط زیستی و اجتماعی یکی از تازه ترین دستاوردها در عرصه نظریات شهرسازی تحت عنوان ” گردشگری پایدار” در رابطه با مقوله نوسازی و احیاء بافت های فرسوده مطرح شده است. بافت فرسوده به بافت های فیزیکی شهری اطلاق می شود که در داخل محدوده شهر و یا حاشیه آن شکل گرفته و به دلیل قدمت و یا نبودن برنامه توسعه و نظارت فنی ، شکل گیری چنین محیط هایی امروزه هماهنگ با نیازهای جوامع شهری نمی باشد.
چگونگی مواجهه با مقوله پیچیده و چند وجهی بافت های فرسوده از جمله مسائلی است که می توان دیدگاه های مرتبط را در محیط GIS مطرح ساخت. اما پیش از آن لازم است که بعضی از ویژگی های ساختاری بافت های فرسوده نظیر : عمر ابنیه ، نوع مصالح ، زیرساخت های شهری و … مورد توجه خاص قرار گیرد. همچنین مسئله جمعیت پذیری بافت هایی که در حریم گسل ها، مسیر قنات ها و رودخانه ها توسعه پیدا نموده اند و نیز بافت های روستایی و درون شهری از دیگر مسائلی هستند که در تعیین بافت های فرسوده باید مطرح گردند.
کاربرد در مدیریت آلودگی هوای شهرها
آلودگی هوا یک مسئله جدی در شهرها بزرگ محسوب می شود. در چند دهه گذشته ، رشد وتوسعه پدیده شهر نشینی عواقب منفی زیادی به دنبال داشته است. افزایش جمعیت و انبوه وسایل نقلیه و گسترش شهرها ، از نتایج رشد و توسعه شهرنشینی است که باعث ظهور معضلات پیچیده و قابل توجهی برای شهروندان شده است GIS، کارایی بالایی در جمع آوری، مدل سازی، اصلاح، تحلیل و نمایش داده های مرتبط با آلودگی هوا دارد. گستردگی استفاده از این نوع مدل ها توسط اغلب متخصصان نشان دهنده اهمیت این موضوع در روند حل معضلات مربوط به آلودگی هوا در محیط GIS می باشد. به منظور پیش بینی میزان تمرکز یک یا دو گونه از آلاینده ها در زمان و مکانی خاص، مدل هایی از کنترل کیفی هوا مورد استفاده قرار می گیرند. این مدل ها از مهمترین ابزارهای برنامه ریزی مدیریت کنترل کیفی هوای شهری محسوب می شوند.
مدل سازی، قابلیت لازم جهت کنترل کیفی فعلی و آتی هوا ، ارزیابی و تصمیم گیری آگاهانه در خصوص آن را فراهم می آورد. به همین جهت مدل های کنترل کیفی هوا نقش مهمی در فراهم آوردن اطلاعات لازم برای برنامه ریزی بهتر جهت تنظیم وضعیت هوا ایفا می نماید. معمولا یک سیستم کارآمد تعیین کیفیت هوا می باید قادر به ارائه اطلاعات کافی به مراجع مربوط در خصوص روند های فعلی و احتمالی آتی هوا در سراسر منطقه تحت پوشش باشد ، تا امکان ارزیابی میزان و نوع آلودگی جهت مدیریت کیفی هوا فراهم شود. در حال حاضر ، مدل سازی یکپارچه با استفاده از GIS جهت ترسیم آلودگی ناشی از خودروها در ترکیب با سایر عناصر ترافیک برای ارائه یک مدل زیست محیطی برای کنترل سلامت شهری می تواند مفید واقع شود.
امروزه سیستم اطلاعات جغرافیایی به علت قابلیت تقریباً منحصر به فرد اتصال اطلاعات مکانی به اطلاعات توصیفی به راحتی جای خود را در میان سایر علوم بازکرده است و توانسته در کنار سایر برنامه های تخصصی ایجاد پایگاه اطلاعاتی به عنوان یک فناوری توانمند و کارآمد در فرایند تشکیل بانک های اطلاعاتی شهری به شمار رود.
– آب و هواشناسی
آب و هوا یکی از مولفه های طبیعی اثرگذار بر الگوی معیشت و سبک زندگی انسان ها است؛ از این رو جغرافیدانان همواره به عنوان یکی از اجزاء اصلی چشم انداز جغرافیایی بدان نگریسته و مطالعه ویژگی های آن را به صورت یک علم دقیق، وجهه همت خویش قرار داده اند. علم آب و هواشناسی به دلیل موضوعش ماهیت جغرافیایی دارد و برای تبیین برهمکنش ها بین مولفه های مختلف سامانه اقلیم از اصول و مفاهیم علوم پایه مانند فیزیک و ریاضی استفاده می کند.
اهداف و ماموریت های مرکز نوآوری جغرافیا
۱. ایجاد زمینه مناسب برای بروز خلاقیت و بستری برای رشد و پرورش ایده‌های نو بر مبنای دانش
۲. حمایت از طرح‌های پژوهشگران، محققان و دانشجویان
۳. ایجاد بستر مناسب برای کارآفرینی، اشتغال و تجاری‌سازی محصولات
۴. تولید فن‌آوری نو
۵. ایجاد ارتباط بین دانشگاه، صنعت و دولت و تأمین سرمایه‌های مادی و معنوی
۶. ایجاد شور و انگیزه جهت نوآوری در علوم مختلف اعم از علوم حاضر و جدید
۷. گسترش فناوری و ایجاد بستر تجاری‌سازی در زمینه‌های مختلف
۸. ارائه راه‌حل‌های جدید برای مشتریان
۹. تست کسب و کار مدل‌های جدید و ارزیابی فناوری‌های جدید

موضوعات و زمینه‌های تخصصی فعالیت مرکز:
۱. تحلیل فضایی
۲. مخاطرات محیطی
۳. برنامه ریزی شهری و روستایی
۴. GIS و RS
۵. جغرافیای طبیعی
۶. گردشگری
۷. ژئوپلیتیک و جغرافیای سیاسی
برنامه‌ها و خدمات مرکز برای جذب ایده و تیم‌ها:
۱. برپایی مسابقات ایده پردازی
۲. برپایی استارتاپ ویکند ها
۳. برگزاری نشست های تخصصی در زمینه کسب و کار
برنامه‌ها و خدمات مرکز برای توسعه و شتاب‌دهی ایده‌ها:
۱. ارائه مشاوره و تخصصی کسب و کار
۲. مشارکت فعال در برگزاری رویدادهای فناورانه
۳. برگزاری رویدادهای مرتبط با توسعه فناوری و گسترش کسب کار دانش بنیان همچون:
i) رویدادهای ترویج فناوری
ii) رویدادهای سرمایه گذاری
iii) رویدادهای مسابقه محور
iv) رویدادهای استارتاپ ویکند
v) رویدادهای آموزشی
vi) رویدادهای Reverse Pitch
۴. برگزاری نشست های تخصصی در زمینه کسب و کار
۵. کمک به تهیه اسناد مالی، تجاری و کسب و کار به هسته های نو آور
۶. ارائه خدمات مشاوره تخصصی
۷. ارائه خدمات مشاوره حقوقی
۸. ارائه خدمات مشاوره مالی
۹. ارائه فضای کار اشتراکی یا خصوصی
۱۰. ارائه اتاق جلسات
۱۱. ارائه خدمات تخصصی آزمایشگاهی( آزمایشگاه های ژئومورفولوژی، خاکشناسی، اقلیم شناسی، اقلیم دیرینه، کارگاه عکس های هوایی، آزمایشگاه GIS و RS

برنامه‌ها و خدمات مرکز برای تبدیل هسته‌های فناور به واحدهای فناور:
هسته های مستقر به عنوان یک واحد تجاری در نظر گرفته می شوند و با استفاده از کاتالیست ها و حمایت مدیریت مرکز که در واقع مدیریت هیات نظارت بر هسته ها را هم بر عهده دارد استراتژی های ورود به بازار با برای هسته ها تعریف میکنند. هر کدام از هسته ها در صورت نیاز می توانند از خدمات سایر تیم های دانشجویی که I- Team نامیده می شوند برای برخی از اهداف خود استفاده کنند.
هیات نظارت بر تیم ها به صورت ماهیانه با تیم ها جلسه هایی خواهند داشت تا بر روند پیشرفت آنها نظارت کنند. بعد از این مرحله در صورتی که ایده ای برای تجاری سازی مناسب تشخیص داده شد با استفاده از بودجه دریافتی از سوی مراکز مختلف چون معاونت علمی ریاست جمهوری و همچنین شبکه سازی با سرمایه سرمایه گذران بخش خصوصی یا بروکر ها به مراحل بعدی خواهد رفت.
در مرحله آخر شکلی گیری شرکت های دانش بنیان می باشد که بسته به وضعیت ممکن است به پارک علم و فناوری دانشگاه منتقل شوند، خود به صورت مستقل به کار خود ادامه دهند یا در مرکز رشد دانشگاه تعریف شده به عنوان شرکت های دانشگاه تهران به کار خود ادامه دهند.


شکل شماره ۱ به صورت شماتیک وضعیت مرکز نو آوری را نمایش می دهد.
توضیحات

Deshpande Idea Stream: یکی از مزایای دانشگاه تهران جامع بودن علوم مختلف در آن است. معاونت پژوهشی دانشکده جغرافیای دانشگاه تهران بر آن است تا از این مزیت رقابتی در این قالب بیشترین بهره برداری را بنماید. با این تفکر در قالب ره اندازی یک جریان ایده ای از دانشجویان و اساتید دانشکده های مختلف چون اقتصاد، کار آفرینی، مدیریت و علوم اجتماعی دعوت به عمل آورده است تا به هر ایده از زویای مختلف و مورد نیاز بازار نگاه کرد.
VC Network: شبکه ای مجازی و شبیه سازی شده از فضای کسب کار است که می توان برای هسته های نوپا و بدون تجربه تجارب کمتر هزینه بری را محیا سازد.
I-team: تیم های مختلفی از دانشجویان با تخصص های خاص هستند که در پروژه ها به دوستان خود به صورت موردی یا در زمان های محدود کمک رسانی می کنند.
برنامه‌ها و خدمات مرکز برای تبدیل واحدهای فناور به شرکت‌های دانش‌بنیان:
• برپایی جلسات راهنمایی و مشاوره برای دانشجویان
• برگزاری نشست های تخصصی در زمینه کسب و کار
• راهبری و هدایت تیم‌های استارتاپی توسط منتورهای برجسته
• سرمایه گذاری بر روی تیم‌ها وارد شده به برنامه‌های شتابدهی
• شبکه سازی: شبکه‌های ارتباطی بین تیم‌های عضو کارخانه، شرکت‌های بزرگ و سیاست گذاران
گفتنی است شعبه مرکز جغرافیا برنامه های حمایتی پارک علم و فناوری دانشگاه تهران از جمله رویش، شکوفایی و همچنین خدمات مرکز رشد را به مخاطبان خود ارائه می دهد. این مرکز خدمات استقرار از جمله اجاره فضای اداری، اشتراک اینترنت،اجاره پارکینگ و خدمات توانمندسازی از قبیل کلینیک کسب و کار، آموزش، مشاوره و راهبردی و همچنین خدمات مالی اعتباری را در اختیار فناوران و نوآوران قرار می دهد.
این مرکز دارای فضای کار اشتراکی، سالن کنفرانس و آزمایشگاه‌های تخصصی می باشد.
ارتباط با شعبه
آدرس : خیابان وصال شیرازی، نبش خیابان آذین، دانشکده جغرافیای دانشگاه تهران، ساختمان شماره ۲
تلفن : ۶۱۱۱۳۵۲۴
سرپرست شعبه : دکتر شیرین محمدخان؛ عضو هیات علمی دانشکده جغرافیا دانشگاه تهران
mohamadkh@ut.ac.ir
کارشناس شعبه : موسی آقاجانی