هنر پرسیدن سوالات هوشمندانه

امروزه توانایی پیش‌بینی اتفاقات پیش‌رو و ضرورت وجود آن برای شرکت‌های فعال در حوزه تکنولوژی روز به روز اهمیت بیشتری پیدا می‌کند و تسلط به هنر پرسشگری به عنوان یک مهارت ضروری افزایش یافته ‌است. پیشرفت در هوش مصنوعی باعث تغییرات بنیادینی شده‌است که در آن دیگر یافتن پاسخ‌ها مهم نیست، بلکه آنچه مهم است پرسیدن سوالات درست است. آن چیزی که باعث ایجاد تفاوت می‌شود دیگر دسترسی به اطلاعات نیست، بلکه توانایی واکنش هوشمندانه است. محققان بر این باور هستند که به عنوان یک رهبر، شما پاسخ‌ها را ندارید بلکه کارمندان شما و مشتریان آن را دارند. همچنین نحوه کنترل سازمان‌ها کاملا تغییر کرده و باید سعی کنید به خلاقیت در سازمان اهمیت دهید. تنها به این دلیل که در رأس شرکت یک نابغه وجود دارد، نوآوری اتفاق نمی‌افتد، بلکه با پرسیدن سوالات درست است که نوآوری در سازمان جریان می‌یابد.
در واقع، رهبران به اهمیت گوش دادن، کنجکاوی، یادگیری و هم‌فکری پی برده‌اند؛ این‌ها صفاتی هستند که برای پرسشگری ماهرانه ضروری است. امروزه طوفان فکری برای رسیدن به سوالات درست مهم‌تر است تا پاسخ‌ها. اما برخلاف وکلا، پزشکان و روانشناسان، رهبران به طور رسمی در مورد این که چه نوع سوالی باید بپرسند، آموزش نمی‌بینند. اما این یک مهارت ضروری است که مدیران لازم است آن را بیاموزند.
در تحقیقات دهه گذشته مشخص شد که انواع خاصی از سوالات در دنیای کسب‌وکار مورد توجه قرار گرفته‌اند. در بازه زمانی سه‌ساله از مدیران خواسته شد که سوالاتی درباره تصمیماتی که با آن‌ها مواجه شده‌اند و نوع تحقیقاتی که پیگیری کرده‌اند، طراحی کنند. در این پارک مگ، درباره هنر پرسیدن سوالات هوشمندانه صحبت خواهیم کرد.

سوالاتی که نمی‌پرسید

پیش از هر اقدامی، باید به این نکته مهم توجه کرد، سوالاتی که رهبران و تیم‌ها را به دردسر می‌اندازد اغلب همان‌هایی هستند که نمی‌پرسند. این پرسش‌ها به خودی خود به دست نمی‌آیند و نیازمند تلاش آگاهانه هستند. هرچند که ممکن است با عادات فردی یا جمعی، دغدغه‌ها و الگوهای تعامل شما مقابله کنند.
سومانترا قوشال، پژوهشگر حوزه کسب و کار، معتقد است است رهبری به این معنی است که آنچه به ظاهر نشدنی به نظر می‌رسد را عملی کنیم. در اینجا نقش یک رهبر، حذف اطلاعات، نظرات و گزینه‌های غیرضروری و کشف سوالات مهم تیم است. نیازی نیست که موارد پنهان را خودتان مطرح کنید، اما باید به حوزه‌هایی که مورد غفلت واقع شده‌اند، توجه کنید تا دیگران بر روی آن مسائل کار کنند.
البته اجرای این موارد سخت‌تر از چیزی است که به نظر می‌رسد. اول از همه ممکن است تخصص شما مانع آن شود. همچنین موفقیت‌های شغلی و تجاربی که داشته‌اید ممکن است رویکرد شما را به حل مسأله منحرف کند. فرار از چنین تله‌هایی می‌تواند دشوار باشد، مگر اینکه مهارت پرسشگری درستی داشته باشید. دوم اینکه، جریان و گوناگونی سوالات در مواقع حساس، تعداد و طیف سوالات را بیشتر می‌کند. با در نظر گرفتن این دو نکته متوجه موارد یا نکات خاصی می‌شوید که قبلا هرگز مطرح نشده‌اند.
تحقیقات نشان می‌دهد که پرسش‌های استراتژیک را می‌توان در پنج حوزه پژوهشی، نظری، خلاقانه، تفسیری و ذهنی دسته‌بندی کرد. هر کدام جنبه متفاوتی از فرآیند تصمیم‌گیری را در بر می‌گیرند و در کنار هم می‌توانند به شما کمک کنند تا از پس حل مسائل کلیدی برآیید.

چه‌چیزهایی را می‌دانید؟

هنگامی که مدیران با مشکل یا فرصتی روبرو می شوند، بهتر است که تصمیم‌گیری را با روشن کردن هدف خود شروع کنند. آن‌ها باید از خود ‌بپرسند که می‌خواهند به چه چیزی برسند و برای انجام این کار چه کمبودهایی دارند. این فرآیند را می توان با پرسیدن سوالات “چرا؟” تقویت کرد. سوالاتی مانند «پنج چرا» متداول که توسط مدیران تویوتا طراحی شده است و همچنین پرسیدن سوالات «چطور؟» می تواند به شما کمک کند تا از راه‌حل‌های معمولی فراتر رفته و جایگزین‌های پیچیده‌تری را توسعه دهید. سؤالات تحقیقی، اطلاعات و جزییاتی که در ظاهر واضح نیستند را نمایان می‌کند. البته رایج ترین اشتباه این است که به اندازه کافی عمیق نشوید! این مبحث شاید ساده به نظر برسد، اما اشتباهات زیادی درنتیجه دست کم گرفتن همین موضوع رخ می‌دهد.
برای مثال در سال ۲۰۱۴ یک اشتباه تحقیقاتی در شرکت فرانسوی SNFC باعث شد تا اطلاعاتی مهم در خرید ۱۸۶۰ واگن قطار شهری به ارزش ۱۵ میلیارد یورو نادیده گرفته شود. هیچ‌کس به فکرش نرسید تا این سوال را بپرسد که آیا معیارهای انداز‌ه‌گیری در این زمینه جهانی است یا نه. نتیجه آن شد که واگن‌های خریداری شده برای ۱۳۰۰ ایستگاه قدیمی،‌ عریض‌تر بود. اشتباهی که ۵۰ میلیون یورو برای شرکت هزینه در برداشت. در سال ۲۰۲۱ نیز برای شرکت اپراتور قطارها Renfe در اسپانیا چنین اتفاق مشابهی افتاد. برای ۳۱ ایستگاه، واگن‌های خریداری شده عریض‌تر بودند و برای عبور از یکسری تونل‌های کوهستانی مناسب نبودند. البته قبل از ساخت واگن‌ها، مشکل شناسایی شد اما باعث تأخیر زیادی در تحویل سفارش‌ها شد.

بپرسید “اگرچه”؟

در حالی که سوالات تحقیقی به شما کمک می‌کنند تا عمق مشکلات را شناسایی کنید، سوالات نظری به شما کمک می‌کنند تا گستردگی آن‌ها را ببینید. برای اینکه نگاه متفاوتی به یک مشکل پیدا کنید و یا راه‌حل‌های خلاقانه بیشتری را کشف کنید، بهتر است سوال‌هایی مانند “اگر … ؟” و “دیگر چه … ؟” بپرسید. شرکت طراحیIDEO این رویکرد را با هدف دستیابی به ایده‌های بیشتر و راه‌حل‌های خلاقانه برای حل مشکلات رواج داد.
تیم قایقرانی نیوزلند در سال ۲۰۱۷ توانست با بهره‌گیری از پرسش‌‌های “چرا” و “چگونه”، برنده قدیمی‌ترین جام ورزشی بین‌المللی شود! اعضای تیم نیوزلند، روشی بر خلاف سایر تیم‌ها را انتخاب کردند و به جای چرخاندن دسته، با رکاب زدن دوچرخه ثابت برای سیستم‌های هیدرولیکی قایق، تولید نیرو کردند. بسیاری از ناظران به این نظریه فکر می‌کردند که چه می‌شد اگر بجای قدرت بازوان از قدرت پاها استفاده کنیم، اگرچه این یک نظریه جدید نبود. دیگر رقبا این ترفند را به دلیل اینکه مانع حرکت دیگر خدمه‌های قایق می‌شد، رد کرده بودند.
اما تیم نیوزیلند یک قدم جلوتر رفت و پرسید: “سیستم پدال چه مزایای دیگری می‌تواند داشته باشد؟”، این تیم متوجه شد که استفاده از پدال می‌تواند دستان خدمه را آزاد بگذارد و سیستم هیدرولیکی قایق این اجازه را می‌دهد تا دسته‌های کنترلی با دست هدایت شوند. عملی کردن این نظریه باعث شد تا وظایف بین افراد به طور مساوی تقسیم شود. همچنین موجب تغییر جهت حرکت قایق با سرعت بیشتری نیز شد. این رویکرد باعث شکست تیم Oracle آمریکا از تیم Upset نیوزلند و در نتیجه قهرمانی نیوزلندی‌ها شد.